dara çeqemê

li hinek deveran bi kurmancî jê re dibêjin dara merxê jî. piranî li dora xwe belav dibin û weke çalû dimînin. lê carina jî dibin dar.

berê min zen dikir ew peyva çeqem tenê li devera me tê bikar anîn. lê ez îro rast hatim ku di pirtûka mehmed uzun a “rojek ji rojên evdalê zeynikê” de jî hatiye bikaranîn:

“siyabend lingê xwe danî ser qiloçê wî ku stûyê wî biqurfîne. laşe nerî hê germ bû. gava siyabend dest avête stirîhê wî, wî xwe daweşand, qiloçê wî kete ranê siyabend û ew bi serî, ji sîpanê xêlatê xist. siyabend bi ser kema belalûkê û dara çeqemê ket û çeqem û kem pişta wî ketin û di singa wî de derketin. axîneke kûr ji siyabend rabû û got, “wey felekê, tu çiqas li min xayîn î.”

***

Goça Mehmed Uzun Ya Davî (Ji Siya Evîn’ê)

Mehmed Uzun’dan bahsettim, onun Siya Evine kitabından. Bugün devam edelim Mehmed Uzun ile. Onun Memduh Selim Beg için sahnelediği göç hikayesini okuyalım. Daha önce de dedim bu giden aslında Memduh Selim Beg değil Mehmed Uzun’un ta kendisidir. Buyrun Mehmed’in satırlarına: … Memduh Selîm beg di koça xwe de pencereyekê dibîne. Pencereyeke pir mezin di navbera erd û asman de. Pencere hêdî hêdî vedibe. Bi dû pencerê re deryake zelal û şîn dixuye. Deryake bê ser û binî di navbera erd û asman de. Tîrejên tavê li ser ava zelal diçirûsin. Tu pêl li ser avê naxuyin. Deng tune, her tişt din av bêdengiyê de ye. Ew li avê û tavê dinihêre. Ew hem din av avê de ye, hem jî li ser avê. Lê ji nişka ve, av li ber wî ji hev diçe û jê cotek kevokên spî radibin û bi firê dikevin. Kevok weke pembû spî ne. Kevokên xweşik, çend car, li ser deryayê difirin û paşê jî, hêdî hêdî bi dûr dikevin û winda dibin. Bi dû kevokan re, av dîsan ji hev diçe û  jê keçikeke tazî radibe û firê dikeve. Keçikeke tazî, pir xweşik, pordirêj û bedew. Keçik şil e û tîrêjên tavê li bedena wê ya spî dikevin û dilopên k udi bedena wê re diherikin, dibin weke lûlû û elmas. Serê memikên wê yên çik dibiriqin. Bedena wê bi rengekî helesor diçirûse. Bejna keçikê carina dirêj dibe, carina jî weke bejna zarokekî, kin. Keçik ber bi Memduh Selîm Beg difire û tê nêzîkayî lê dike. Lê belê, tu carî ew xwe nagihîne wî. Ew, çend caran, li dor Memduh Selîm Beg, ber bi jêr û jor, xwe ba dide. Lêvên wê jî dilîzin, lê Memduh Selîm Beg dengê wê nabihîse. Paşê jî, keçik, rûyê wê ber bi wî, berepaş difire û winda dibe. Bi dû windabû keçikê re,  derya jî winda dibe. Nexêr, ew winda nabe, lê di derekê de xelas dibe. Dîsan pencereyeke mezin li ber Memduh Selîm Beg vedibe. Pencereyeke ewçend bilid ku erd û asman jê hatiye pê. Li pey pencerê jî din av bêdengiyekê de tişt, meriv, cih û deverên dixuyin. Memduh Selîm Beg, ji pencerê, li wan dinihêre ku bizanibe ka ew çi ne û kî ne… … Siya Evinê – Mehmed Uzun İthaki Yayınları

Aşkın Gölgesi ve Mehmed Uzun

1976, payîz

Koç. Bi dû payîza jiyanê re koça dawîn. Bêdeng, bêpêjn. Wext naxuye, cih û war naxuyin. Yan jî ew dixuyin, lê tevlihev. Hem ev der û hem ew der. Hem niha, hem dihu û pêr. Hem nêzîk, hem dûr…

Mehmet Uzun böyle başlıyor ‘Siya Evînê’ (Aşkın Gölgesinde) kitabına. Romanda bu kısım başkahraman Memduh Selim Bey’in son yolculuğudur –ki bana göre aslında bu Mehmet Uzun’un kendi son yolculuğudur. 2006 yılında öteki aleme gitmeden memleketine duyduğu hasretin ve kendi göçünün hikayesidir.-  Mehmed Uzun hikayede Memduh Selim olmuş akmış. Veya onun tarzıyla; bir adamın hikayesi var, hem Mehmed Uzun hem Memduh Selim Beg, nexuya kijan e…

Kitaptaki Memduh Selim Bey’in ölümünün tasvir edildiği sahneler müthiş etkileyici bir dozdadır. Sadece bu sayfalar alınsa Tolstoy’un ‘Ivan Ilyiç’in Ölümü’ hikayesi tadında bir eser çıkar ortaya.

Mehmed Uzun…

Bir çok yönüyle henüz keşfedilmeyi ve yeşermeyi bekleyen Kürt dilinin bir dalında can bulmuş bir meyvedir Mehmed Uzun.  Olmayan bir dilden bir roman dili çıkarmış ortaya. Kürtçenin tarihine hep kendisinden bahsedilecek güzel bir dipnot düşmüştür.

Gerçi Kürtçe roman ilk Mehmed Uzun ile başlamaz. Mesela Kafkaslarda Ereb Şemo yaklaşık bir asır önce atmıştır temelini. Ama Mehmed Uzun’un yaptığı daha farklıdır. Cumhuriyet rejiminin Kürtçe üzerine attığı öldürücü örtüyü yırtıp atmaktır onunkisi. Kürtçeye güzel şeyler katması beklenen diğerleri gibi(Yılmaz Güney, Ahmet Kaya…) o da çok erken göçüp gitmiş son göçüne, 2006 yılında…

Mehmed  Uzun ile ilk bu kitabı vasıtası ile tanıştım. Ama tanıştığımda ne yazık ki o bu diyardan göçmüştü. Aynı zamanda bu Kürtçe yazıyla da tanıştığım kitap oldu. Durmadan sözlüğe yöneldiğim tozlanmış kelime dağarcığımı yokladığım kitap aynı zamanda. Artık başka yazarlardan yeni çıkacak kitapları dört gözle bekleme kıvamına geldim galiba.

Mehmed Uzun, zaten Kürtçe yazıya aşina olmayan okurunu komleks zaman kipleri kullanarak yormamış.  Basit bir dille harika tarifler yazmış. Kürtçe romanın nasıl olması gerektiğini anlatmış açıkça.

Mehmed Uzun’un açtığı bu yolu başkalarının daha da geliştirerek ilerletmesi ümidiyle…

Yazımı bitirmeden Türkiye’de Mehmed Uzun’un kitaplarını yayınlayan İthaki Yayınevine birkaç sitemde bulunmam gerekir;

–          Mehmed Uzun’un kitaplarını yayınlamanız çok hoş. Lakin genellikle Türkçe çevirileri bulunuyor kitapçılarda. Halbuki o Kürtçe ile var oldu…

–          Bir diğer husus kapak tasarımları. İthaki’ye  güzel bir kitaplık katan yazarınızın kapak tasarımlarını gözden geçirseniz iyi olur…

Türkçe çevirinin kapağı nispeten daha hoş. Onu yazıma ekliyorum.

Bu arada kitabın ismi Türkçe’ye çevrilirken küçük bir değişiklik yapılmış. ‘Aşkın Gölgesi’ yerine ‘Yitik Bir Aşkın Gölgesinde’ ismi kullanılmış…

Ömer Dgn |Cinorek