İran Gezi Notları 8 – Ömer Hayyam’ın İzinde Horasan’a Yolculuk
13 Aralık 2012 14 Yorum
Nişabur (Meşhed) Gezi Notları…
Pek aziz blog okuyucularım bugün İran gezi notlarımızı İran’ın en büyük ikinci şehri ve Razavi Horasan eyaletinin de başşehri olan Meşhed ile devam ettirelim.
Yerellik ruhdur ki korunmalıdır…
Meşhed mühim bir yer İran’da. Meşhed’i önemli kılan şey Şiilerce kutsal sayılmasıdır. İran’ın her tarafından ve diğer ülkelerden gelen Şii mezhebine mensup insanlarca ziyaret edilir bu şehir. Burada Şii mezhebinin 12 imamından biri olan ve kabri İran topraklarında tek imam olan İmam Rızanın kabri bulunuyor. İmam Reza’nın kabrinin mühiti ‘Harem’ dedikleri büyük bir alan olmuş zamanla. Senede her vakit yoğun bir ziyaretçi akınına uğrayan hareme kimi günler yüzbinlerce kişi akın ediyor. Hatta ömründe burayı ziyaret etmiş olanlara ‘hacı’ benzeri bir ünvan da veriyorlar:’zari’ (bu kelimede tam emin değilim ‘zair’ de olabir. Neticede ‘ziyaretini yapmış’ manasında bir kelime kullandıklarını biliyorum) olsa gerek…
Meşhed’deki İmam Rıza Hareminin giriş kısmı…
Bu mezhepsel kudsiyeti bir tarafa bırakıp daha ne için bu şehre gidilir bunu irdeliyelim.Bu şehirde ve bu şehrin çevresinki bahsedeceğim yerler ve kişileri duyunca neden bu şehre gidilmesi gerektiği konusunda bana hak vereceksiniz.
Nişabur… Ömer Hayyam… Feridüddin-i Attar…
Nişabur’da Ömer Hayyam’ın Aramgahındayız…
Ömer Hayyam. Tanırız Ömer Hayyam’ı. Çok seveni vardır ülkemizde. Hatta aşırı derecede fanatikleri. Peki Ömer Hayyam’ın yaşadığı Nişabur şehrini bilir miyiz. Bir kısmımız onu da biliriz. Vahşi hayvan sürüsü_Moğollar’ın yerle bir ettiği Nişabur’dan bahsediyorum. İşte bir dönemin sanat edebiyat bilim merkezi Nişabur buradadır. Nişabur (Nişapur da denir) Şiilik ile beraber büyüyen Meşhed şehrinin içinde kalmıştır. Tabi Mongol yağmasından arta kalanlar ile… Selçukluların o her yönden ihtişamlarının merkezi olan Nişabur şehri yastadır. Sanki o yüce devletin yıkılışına kahrolmuş gibi ölü bir ruha bürünmüş o vakitten sonra. Ve hiç bir zaman da eskisi gibi Nişabur olamamıştır…
İşte gayrı denirse; Nişapur niresidir, deyu. Cevap; Meşhed şehrine 20 dakika mesafede bir kasabadır, denir..
Sadece Ömer Hayyam yoktur bu şehirde. Başka çok önemli birisi daha vardır ki Ömer Hayyamla kuracakları bir koalisyon ile Türkiye Cumhuriyeti’nde sağdan ve soldan oyları süpürüp %95 oy ile iktidar olmaları anket şirketlerince tahmin edilebilir. İşte bu kişi Mevlana’nın çocukluk hocası, belki Mevlana’ya ilk ışığı gösteren Attar Nişaburi’dir… Meşhur Mantik-u-Tayr (Kuşların Dili) eserinin sahibi Attar… Pis Mongolların Nişabur’u yerle bir ederken köle pazarına çıkardıkları zat-ı muhterem.
Lanet olsun Mongol’a. Kahrolsun Cengiz Han! Han mısın, ulan kafir!
Denilir ki Mevlana Rumi’nin Mesnevisinde Feridüddin-i Attar Nişaburi’nin Esrarname’sinin etkisi vardır. Şöyle ki Mevlana daha çocukken geçerler Nişabur’dan. Orada tanışır Attar hazretleri ile. Ve Esrarname o günden sonra hep yol göstermiştir Mevlana’ya.
Attar’ın Türbesinde Mantık-ut Tayr Figürleri…
Hayyam’ın Dizinde Horasan’dayız
Rotamız İran’ın en doğusuna evrilirken…
Akşam Gorgan‘dan yola çıkınca 6 saatte varılır Meşhed’e. Haliyle sabaha bir kaç saat kala bulduk kendimizi bu koca şehirde. Sabahı beklemek için terminalin yanındaki parkta KARTON OTELimizi kurduk. Ama eyvah ki yanlış yapmışız, bu şehir geceleri çok soğuk oluyormuş… Donduk da tükendik…
Afganistan tarafından esen soğuk çöl rüzgarı altında sabahı ettik o gece. Gün ışıyınca ilk işimiz ertesi gün kalacağımız yeri ayarlamak oldu. Bir gece daha o eziyeti çekmeye hiç mi hiç niyetimiz yoktu. Eşyalarımızı otele bıraktıktan sonra 10 tümenlik biletlerimizle (bu parayla Türkiye’de insana sakız bile vermezler) 20-30 dakika mesafedeki Nişabur kasabasına doğru yola çıktık…
Nişabur’a gittik Hayyam’ı gördük… Oradan Attar hazretlerinin huzuruna doğru yürüdük. Yakınlar bir birlerine, yürüme mesafesindeler. Aralarında bir düzlük var…
Hayyam’ın huzurunda biraz beyitleştikten, Attar hazretlerinin huzurunda da maneviyatımızı toparlayıp Attar Hazretlerinin kitabı Mantık-u Tayr’ı (Kuşların Dili) da edinip Meşhed merkeze geri döndük.
Eks-e fevri der 45 saniye…:) (45 saniyede hızlı fotoğraf)
Meşhed’de Couchsurfing’den bir bayan arkadaş ile buluştuk. Biraz sohbet, gezi tavsiyeleri falan. Akşam Harem’e (İmam Rıza’nı türbesinin olduğu yer) gitmemizi salık verdi. Biz de öyle yaptık.
Harem dedikleri yer çok muazzam bir yermiş. Akın akın insanlar burayı ziyaret etmeye geliyorlar. Burası için ‘Şiilerin Kabesi’ benzetmesi yapılabilir mi bilmiyorum ama çok kutsadıklarını açıkça söyleyebilirim. Şehirde de o etki gözükür, çok mezhebi bir havası var şehrin. Bir Şiraz veya Reşt’e benzemez. Şeriat kanunlarına Meşhed’de özel olarak ihtimam göstermek gerekir. Aksi taktirde sivil giyimli sakallı abiler yanınıza yanaşıp bir şeyler fısıldayabilir…
Haremin kapısında öyle bir olay da yaşadık ki trajikomik… Ama anlatmıyacağım… Büyük bir tehlike atlattık ki hiç sormayın… Şehirden çıkana kadar o heyecanı o stresi atamadık üzerimizden…
Ha bir de aşağıda gördüğünüz şey var:
Bu arada Nişabur’da bir ilköğretim okulunu gezmiştik….
Duvarlarda gördüğünüz büyük vesikalık taplolar, İran’ın Irak ile yaptığı savaşta şehit olan askerlerine ait. Onları her yerde görürsünüz İran’da… Sokakta, okulda…
Cinorek Gezi Defteri
twitter.com/cinorek
Cînorek 
tam da semerkant’ı okuyorken şu yazının karşıma çıkması… doğuyu, mitleri, farsi kültürü git gide batılılaşmaya başlayan zihin yapımızla anlayabilmek çok güç artık, şu mekanları tatmak gerek ve sizi bolca kıskanmak, tam da bu sebeple!
🙂 eyvah siz de bize katılmışsınız tugba hanım…. semerkantı okuyorsanız amin maalof sizi de bizim denizlere savuracak. hazırlanın doğunun limanlarını bir bir gezeceksiniz.. kıskanma konusunda ise; yok canım kıskanmanıza gerek yok paylaşımcıyız biz….
aslında tebriz’e çok yakın bir şehirde görev yapıyorum ama iran’a gitmek işi cidden cesaret istiyor, bakalım, bu fotoğraflar ve amin maalof sanırım fikrimi değiştirecek gibi, siz yine de paylaşımcı olun lütfen, sevgiler, kolaylıklar 🙂
konuşmak benim de hoşuma gider. gerek buradan gerekse facebooktan dilediğiniz vakit yazabilirsiniz. gezi notlarımın tamamını daha eklemedim. zamanla eklemeye çalışacağım… semerkantı bitirdiğinizde yorumunuzu da öğrenmek isterim…
kitap bittiğinde ulaşırım size, gezi notlarını da bekliyorum o halde, gitmiş kadar olalım hiç değil? 😉
çok güzel olmuş ellerinize sağlık
teşekkürler yeshae….
tugba senin semerkant hakkındaki yorumunu -daha doğrusu insanı allak bulak eden felsefik soruların demeli- okudum. evet haklısın hiç bir şey filmlerdeki gibi mükemmel olmuyor. bir şeyler büyüyü bozuyor muhakkak. gidip gezelim; şöyle mistik, şöyle büyülü yerler var diyeceğim ama eminim oraları gördüğünde oradaki mevcut düzenden bazı tuhaflıklar daha çok dikkatini çekecektir. ve kızacaksındır… o yüzden senin kaygılarını ne yazık ki bertaraf etmekte aciz kalacağım. ama biraz daha mı irdelesek diyorum; mesela Yurt Kitap’tan çıkan güzel doğu serileri vardı. onlara bakabilirsin şimdi de… hallac-ı mansur (harold lamb) kitaplarını sevmiştim. ömer hayyam hakkında kitapları vardı sonra.
ama amin maalofu atma… o… o amin maaloftur işte…
Geri bildirim: İran Gezi Notları 9 – Meşhed’in Bir Yanı Nişapur Diğer Yanı Tus « Cinorek
Bir sonraki durağımız olan Tus şehri hakkında notları ekledim bloga…
Meşhed’e gidip de ziyaretini yapmışlar için ismiyle birlikte “Meşhedi” deyimini kullanırız. Zair de kullanılır; ziyaretçi, ziyaret eden anlamına gelir. Züvvar da Zair’in çoğuludur.
ıhm… Meshedi Shahrebanoo
menem Meşhedi:) sertifikasını çıkartıp odama asmalıyım:) gelin biz hememiz züvvar olak….
Geri bildirim: İran Gezi Notları 12 – İran’ın Kültür Başkenti; Şiraz | Cinorek
Geri bildirim: İran Gezi Notları 13 –Yeşilin ve Özgürlüğün Şehri; Şiraz | Cinorek
Geri bildirim: İran Gezi Notları 8 – Tus Şehri (Meşhed) | Seyahatya